Het risico van complimenten
Een compliment
Je zou denken, dat een compliment geven altijd goed is. Dat is in principe ook wel zo, maar het ligt er wel aan hoe je dat compliment geeft.
Goed gedaan!
Als je het simpele voorbeeld neemt van een kind dat een goed cijfer heeft gehaald op school, dan zou je iets kunnen zeggen in de trant van: ‘Wat ben jij goed, dat je een 8 (of: een ‘goed’) gehaald hebt’.
Wat betekent het echter óók als je dat zegt?! Dat hij of zij niet goed is als hij of zij een 4 (of een ‘onvoldoende’) haalt. De waardering is dan dus afhankelijk van het resultaat. Als je iemand ‘goed’ noemt, omdat hij een goed resultaat heeft bereikt, dan ‘sla je de plank mis’.
Hoe dan wel
Wat je wel zou kunnen zeggen is bij voorbeeld: ‘Wauw, wat een mooi cijfer (resultaat), daar zul je vast heel blij mee zijn.’ In dit geval is de waarde van de persoon niet gekoppeld aan de prestatie. Hij of zij wordt er namelijk geen beter persoon van als hij/zij een 8 (‘goed’) haalt. Als je het op de tweede manier zegt, hoeft het kind niet bang te zijn, als het de volgende keer misschien niet zo’n goed cijfer/resultaat haalt.
Het is ook belangrijk om de inspanning te zien die geleverd is. Als een kind heel goed geleerd heeft, en het haalt een 4 (‘onvoldoende’), dan kun je toch een compliment geven. Je kunt de inspanning benoemen: ‘Jammer dat het maar een 4 (‘onvoldoende’) is; ik heb gezien hoe hard je er voor geknokt hebt. Je hebt goed je best gedaan.’
Lastig
Ik weet uit ervaring hoe lastig het is om hier bewust van te zijn. Het zit zó in de maatschappij ingeweven, dat je – voordat je het in de gaten hebt – een ‘prestatiegekoppeld’ compliment geeft. Zó jammer.
Ik vraag mezelf altijd af: ‘wordt hij/zij (of ik) er een beter mens van? Of je nou een 4 haalt of een 8, dat bepaalt niet wie jij als persoon bent.
Ik gebruik die vraag altijd als leidraad. Het helpt je aan de ene kant om niet arrogant te worden, en aan de andere kant om je niet waardeloos te voelen. Als je jezelf en anderen op deze manier benadert, zal dat helpen om meer (zelf)waardering te krijgen.
Het maakt namelijk helemaal niets uit of je iets goed kunt of niet, je kunt er alleen maar blij en dankbaar voor zijn. Als je de ander dus een compliment geeft, spreek dan je waardering uit voor hoe zij of zij is. En als je een ‘prestatie’ wilt benoemen, noem dan alleen de feiten, zonder het aan ‘het wezen’ van de ander te koppelen.
Voorbeelden
Nog even een paar voorbeeld om het duidelijker te maken, en er meer gevoel over te krijgen.
niet: Wat ben jij een kanjer, dat je die wedstrijd gewonnen hebt. (prestatie)
maar: Wat ben jij een kanjer. Je bent, ondanks dat je verloren hebt, niet boos geworden. (karakter)
niet: Goed gedaan! Je hebt het hoogste cijfer van de klas. (prestatie)
maar: Goed gedaan! Je vond het super moeilijk, en je hebt het toch gedaan. (karakter)
niet: Wat ben jij knap, dat je zo’n prachtige tekening heb gemaakt. (prestatie)
maar: Wat lief van je, je hebt een tekening gemaakt voor je zieke juf. (karakter)
Terwijl ik dit opschrijf, realiseer ik me, dat ook dit best wel lastig kan zijn. Is een kind dan niet lief als het geen tekening maakt voor de zieke juf?
Ik denk, dat het belangrijk is de ‘goede daden‘ te benoemen, maar ook te benoemen, dat het geen verplichting is. Je zou ook een compliment kunnen geven als een kind eerlijk zegt, als hij of zij iets niet wil. Als het kind geen tekening voor de zieke juf wil maken, omdat het totaal geen zin aan tekenen heeft, dan kun je dat ook benoemen. ‘Wat goed dat jij je grenzen zo goed kunt aangeven.’ En als het zo is, dat een kind nooit iets voor een ander wil doen, dan kun je dat op een ander moment en op een andere manier ‘onder de loep nemen’.
Ik hoop, dat dit je helpt om bewuster om te gaan met het geven van complimenten. En ik hoop ook, dat je er niet te zuinig mee zult zijn. Het kan een ander – groot en klein – enorm bemoedigen als hij/zij een compliment krijgt.
Herken je dit in je eigen leven? Vind jij het lastig om goede complimenten te geven? Of heb je je hier al in bekwaamd? Ik hoor het graag 🙂 . (Je kunt het hieronder laten weten.)
Ik geef vooral complimenten voor dingen waar ik bewondering voor heb… Dat kan een prestatie of karaktereigenschap zijn. Zoals jij het beschrijft had ik het nog nooit bekeken. Interessante invalshoek!
Leuk Marcel, dank je wel voor je reactie. Leuk dat ik je een andere invalshoek heb kunnen laten zien 😉
Ik was me er al wel heel erg bewust van bij het aangeven van dingen die niet naar je zin zijn: grenzen stellen zonder af te doen aan de (zelf-)waarde van het kind. De methode die ik daarvoor tijdens mijn opleiding heb geleerd gaat is heel zuiver, maar niet altijd voor iedereen even makkelijk (in z’n geheel) in de praktijk te brengen. 😉
In plaats van te zeggen “jij bent vervelend” is het “ik vind jouw gedrag op dit moment niet passend/storend/…”. Je houdt het dus bij jezelf (het is een mening van jou, niks anders), je benoemt het gedrag EN je benoemt de context.
Mooi dat jij ditzelfde ‘risicopunt’ in acht neemt bij het geven van complimenten! Geeft me weer iets om over na te denken, dankjewel.
Hele mooie aanvulling Renée, dank je wel. Inderdaad heel belangrijk om onderscheid te maken tussen de persoon en zijn daden. Duidelijk verwoord.
Wat een waardevolle manier om een compliment te geven. Het vraagt inderdaad enige oefening en dat vind ik meer dan de moeite waard. De kracht van het gesproken woord is groot en de impact eveneens. Dank je voor het delen van jouw wijsheid. Liefs
Dank je wel Claire 🙂
Hai:)
Ik herken dit wel en schrijf er ook geregeld een blog over of ik behandel het inde klas.
Het is vaak goed bedoeld maar weinig effectief. Dus idd kijk naar wat er achter de handeling zit en vooral lsd! Luisteren samenvatten doorvragen
Wat goed van je om dat ook in de klas te behandelen. Zo maak je kinderen daar ook al vroeg bewust van. Mooi!
Mooie blog, Inge! Het doet me weer eens nadenken over wat en hoe ik iets zeg. Ons woordgebruik, onze intonatie, onze intentie, wat willen we nu eigenlijk ècht zeggen? Komt het ook zo over bij de ander? Complimenten geven èn ontvangen, daar kan nog veel over geschreven worden!
Dank je wel Hilde. Bewustwording is het begin van verandering. En: Complimenten ontvangen is inderdaad ook nog een ‘hele kunst’ 😉