Destructief gedrag, wat is dat

Wat houdt destructief gedrag in? Destructief is het tegenovergestelde van constructief. Het betekent dus, dat je dingen kapot maakt in plaats van dat je dingen opbouwt.

Waar kun je aan denken bij destructief gedrag?

Je kunt allereerst een onderscheid maken tussen gedrag naar een ander toe en gedrag naar jezelf toe.

Bij destructief gedrag naar een ander toe kun je denken aan:

• verbale agressieve uitlatingen:
  • agressief reageren, snel boos zijn
  • schelden
  • iemand naar beneden halen
  • roddelen
  • pesten
  • liegen en bedriegen
• fysieke agressieve uitlatingen:
  • fysiek geweld: slaan, schoppen, duwen
  • pesten
  • mishandelen

Destructief gedrag naar jezelf uit zich bijvoorbeeld in:

• jezelf verwaarlozen
• negatief over jezelf denken, jezelf naar beneden halen
• vluchten in:
  • drugs,
  • alcohol,
  • seks
  • (teveel) eten
  • niet eten
  • gokken
  • een andere verslaving
• jezelf pijn doen, beschadigen
• jezelf terugtrekken in isolement
• geen hulp willen aanvaarden

Waardoor wordt destructief gedrag veroorzaakt?

Er kunnen allerlei redenen voor zijn om destructief gedrag te vertonen.  En – helaas – niemand ontkomt er aan. Iedereen vertoont op zijn tijd destructief gedrag, de een meer dan de ander, maar het is heel menselijk.

Destructief gedrag komt voort uit pijn. Het heeft te maken met onrecht dat je is aangedaan. En… iedereen is onrecht aangedaan op bepaalde momenten. De een meer, de ander minder.

Bij onrecht kun je denken aan:

• negatieve ervaringen (op z’n ergst: trauma’s)
• tekort aan liefde en aandacht / verwaarlozing
• je voelt je niet gezien, gehoord, geliefd, begrepen (kan een persoonlijk gevoel zijn, hoeft niet perse iets te zeggen van hoe anderen met je omgaan)
• er is over je grenzen gegaan

Samengevat komt het voort uit het feit, dat jij iets waar je recht op had niet hebt gekregen of is ontnomen. Dat klinkt misschien een beetje cryptisch. Laat ik een voorbeeld noemen.

Jij hebt recht op jouw grenzen (fysiek en mentaal). Als iemand over jouw grenzen heen gaat, bouw je in feite een destructief recht op.  Je mag het hem ‘betaald zetten’, zodat de rekening als het ware weer vereffend is.

Jij hebt als kind recht op liefde van je ouders. Telkens als jij deze liefde niet krijgt op het moment dat je er wel ‘recht op had’, bouw je een destructief recht op. Je hebt als het ware ‘nog iets tegoed’. Dat ’tegoed’ kun je in extreme gevallen later in het leven opeisen. Of je laat in het heden vaak destructief gedrag zien, omdat je gewoon niet lekker in je vel zit. Je wordt bijvoorbeeld snel boos, of reageert extreem op dingen.

Onrecht doorgeven

Het onrecht wordt dus in feite doorgegeven. Het onrecht dat de ander jou aandoet (over je grenzen gaan bijvoorbeeld) komt uiteindelijk voort uit onrecht dat die ander – door een derde –  is aangedaan, en waar hij destructief op reageert. Daar wordt jij dus in feite de dupe van. Die ander zit misschien niet goed in zijn vel door wat hem is aangedaan, en vertaalt dat naar destructief gedrag naar jou toe. Jij ervaart op dat moment ook onrecht. Je zou hierop dus ook kunnen reageren met destructief gedrag, door hetzelfde terug te doen. Of je gaat je rot voelen, en het later op een ander afreageren.

Contextueel denken

Dit zijn (kleine) voorbeelden uit het dagelijks leven. Dit principe zie je echter ook terug in het contextuele denken. Als jij bijvoorbeeld als kind voor je ouders hebt moeten zorgen, dan zou het zich kunnen wreken op je kinderen. Je kunt als het ware het gevoel hebben van ‘nu zorgen zij maar voor mij, ik heb in het verleden genoeg gedaan’.  Is dat eerlijk naar je kinderen toe? Nee, want zij kunnen er niets aan doen. Je kinderen moeten betalen voor het gemis dat jij ervaren hebt doordat jouw ouders niet in staat waren jou te geven waar je recht op had. Het is op deze manier als het ware een ‘roulerende rekening’ (zoals het in het contextuele denken wordt genoemd). De rekening blijft maar doorgaan. De term roulerende rekening wordt dus met name gebruikt bij onrecht dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Als je dit gemis echter kunt verwerken (het onder ogen kunt zien en erover rouwen), dan hoeven jouw kinderen niet de dure rekening te betalen. Dan kun jij die roulerende rekening doorbreken. Wat een overwinning!

(Op zoek naar illustratieve voorbeelden vond ik deze site over de roulerende rekening. Deze wil ik je niet onthouden. Ik vond het een duidelijke uitleg, met een zeer indrukwekkend persoonlijk verhaal. En ook deze site laat je zien waar destructief gedrag vandaan kan komen. Ook een zeer aangrijpend verhaal.)

In het klein

Zo gaat het dus ook in het klein. Mensen kunnen soms onredelijk uitvallen. Dan kun je denken ‘wat heb ik fout gedaan’. Maar dan blijkt, dat ze iets hebben meegemaakt (dat hen onrecht is aangedaan), wat ze op jou afreageren. Destructief dus. En als jij daar dan constructief op kunt reageren, in plaats van destructief, dan heb je veel gewonnen!

Hoe kun je positief reageren?

Allereerst moet je er bewust van zijn wanneer je destructief gedrag vertoont. Ga bij jezelf na: bouwt dit gedrag op? Heeft een ander er iets aan? Heb ik er iets aan? Wat levert het op / wat brengt het teweeg?

En stel jezelf dan de vraag: Wil ik dit? Ben ik blij met het resultaat? Wordt het leven hier mooier van?

En dan nog kan het lastig zijn om niet destructief te reageren. Het kan heel onrechtvaardig voelen. Die ander behandelt jou slecht, hoezo zal ik dan goed terug reageren? Maar bedenkt goed wat je er mee bereikt (of juist niet bereikt). Durf ‘de mindere’ te zijn, in het besef, dat een ander in principe ook het goede wil, maar niet bij machte is. Durf ’tegengesteld’ te reageren. (Lees in dit verband ook mijn blog over tegengesteld reageren van de vorige keer.) Wees vergevingsgezind.

De pijn achter het gedrag

Het hoeft eigenlijk helemaal niet zo veel te kosten. Als je namelijk beseft dat iets uit pijn voortkomt, dan  helpt dat je om constructief te reageren. Als iemand bijvoorbeeld over je grenzen gaat, en jij beseft, dat dat voort komt uit pijn door (een) negatieve ervaring(en), dan kun je makkelijker constructief reageren. Je zou bijvoorbeeld – volgens de Geweldloze Communicatie Methode – naar het gevoel van de ander kunnen vragen, en aandacht kunnen hebben voor zijn ‘pijn’.  (Misschien ligt er angst aan ten grondslag bijvoorbeeld.) En de ander kan de relatie weer in balans brengen, als hij zijn excuses aanbiedt en zijn fout herstelt (als dat mogelijk is).

Als je dus ‘met gelijke munt terugbetaalt’ hou je het onrecht in stand. Als je vanuit mededogen kunt reageren breng je ‘recht’ in de situatie. Je buigt de situatie als het ware om.

Niemand kiest er in principe voor om destructief te zijn. Ieder wil in de kern vrede en harmonie. Maar soms  lijkt het echter, alsof je geen keuze hebt. Je reageert vanuit emotie, vanuit het gevoel ‘niet anders te kunnen’. Maar je kunt altijd kiezen hoe je wilt reageren.

De prijs van ‘met gelijke munt terugbetalen’

Stel, je wordt vals beschuldigd van iets. Dan kun je wraak nemen door ook onjuiste dingen over die ander te zeggen. Dat is echter destructief.  Het bouwt niet op.

Of iemand slaat je. Dan kun je terugslaan, dan is het weer ‘in balans’.  Ook dit is echter heel destructief.  Je houdt het negatieve in stand.

Je maakt dus in deze voorbeelden de situatie alleen maar erger. Het is verleidelijk om hetzelfde terug te doen, maar wat bereik je er mee? Als je hetzelfde terugdoet, heeft de ander eigenlijk geen kans meer om ‘sorry’ te zeggen. Dat hoeft dan niet meer, want jij hebt hetzelfde bij die ander gedaan. Het is weer ‘in balans’, maar op een negatieve manier.

En als je niets terug doet?

Wat als je niets terugdoet? Dan is er in feite dus een onbalans. Dat maakt echter wel, dat die ander bij jou ‘in het krijt staat’. Die ander zou dan dus zijn excuses moeten aanbieden om weer ‘in balans’ met jou te komen. En stel, dat dat gebeurt: dan is er dankzij jouw gedrag iets moois tot stand gekomen. Heel constructief.

Het is wel belangrijk, dat dit een echte keuze is. Je kiest er voor om ’tegengesteld’ te reageren. Als dit namelijk geen keuze is, dan laat je in feite over je heen lopen. Dan schaadt het jou. Als je echter kunt kiezen om niet destructief te reageren, maar om te vergeven, dan schaadt het jouzelf niet. Je wordt er juist sterker van.

Conclusie

Probeer zoveel mogelijk om destructief gedrag te vermijden. Reageer vanuit liefde en mededogen. Besef dat een ander destructief gedrag laat zien vanuit zijn eigen pijn.

Vind jij het moeilijk om niet vanuit je pijn te reageren? Of kun jij goed ‘alles incasseren’? Heb jij nog tips om hier makkelijker mee om te gaan? Ik hoor het graag.